ටයිම්ස් සඟරාවේ පළවු ලිපිය ඉන්දියාව සහ පාකිස්තානය අතර කාශ්මීරය සම්බන්ධයෙන් පවතින දිගුකාලීන ආතතියේ ඉතිහාසය සලකා බලයි. 1947 දී බ්‍රිතාන්‍යයෙන් ස්වාධීන වීමෙන් පසු ඇති වූ ආරවුල්, යුද්ධ සහ එක්සත් ජාතීන්ගේ මැදිහත්වීම් සලකා බලා ඇත. මෑත කාලීන ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා සහ ත්‍රස්ත ප්‍රහාර, 1987 මැතිවරණ වංචා, විවිධ සටන්කාමී කණ්ඩායම්වල ක්‍රියාකාරකම් සහ ඉන්දියාව විසින් කාශ්මීරයේ ස්වයං පාලනය අහෝසි කිරීම ද මෙයට ඇතුළත් වේ. මෙම ආතතිය තවමත් පවතින බව අවධාරණය කරමින්, ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව විසින් ඒවා නිරාකරණය කිරීමට දරන ලද උත්සාහයන් ද සඳහන් කර ඇත.
අදාළ ලිපියේ සාරාශගත Audio Overview (Sinhala) සටහනක් පහතින් දක්වා ඇති අතර එය නිශ්පාදනය කරන ලද්දේ NotebookLM වෙතිනි.
ඉන්දියාව සහ පකිස්ථානය අතර කාශ්මීරය පිළිබඳ ආතතිය පිළිබද තවදුරටත්(අදාළ ලිපියේ කාලානුරූපී දළ විශ්ලේෂණයක් දක්වන අතර තේරුම්ගැනීඹට අපහස් යමක් වේ නම් කරුණාකර මුල් ඉංග්‍රීසි ලිපියට පිවිසෙන්න)
ප්‍රධාන කරුණුවල සාරාංශයක්:
•. ආරම්භය (1947): ඉන්දියාව සහ පකිස්ථානය බ්‍රිතාන්‍යයෙන් නිදහස ලැබීමෙන් පසු කාශ්මීරය ගැටුම් කලාපයක් බවට පත් විය. කාශ්මීරයේ ප්‍රධාන වශයෙන් මුස්ලිම් ජනගහනයක් සිටියද, එහි පාලකයා වූයේ හින්දු ජාතිකයෙකි. ඔහු ඉන්දියාවට සම්බන්ධ වීමට තීරණය කිරීමෙන් පසු යුද්ධයක් ආරම්භ විය.
• පළමු ඉන්දු-පාකිස්ථානු යුද්ධය (1947-1949): එක්සත් ජාතීන්ගේ මැදිහත්වීමෙන් සටන් විරාමයක් ඇති වූ අතර, කාශ්මීරය – ඉන්දියාව සහ පකිස්ථානය අතර බෙදී ගියේය. මෙය තාවකාලික සීමාවකට මුල පිරීය.
• දිගටම පවතින ආතතිය සහ ගැටුම්: 1965 සහ 1971 දී තවත් යුද්ධ ඇති විය. 1972 සිම්ලා ගිවිසුම මගින් තාවකාලික සීමාව “පාලන රේඛාව” (Line of Control) ලෙස ස්ථිර කරන ලදී.
• දේශපාලන අසහනය සහ සටන්කාමීත්වය (1980 ගණන්වල අගභාගය): 1987 දී කාශ්මීරයේ පැවති මතභේදාත්මක මැතිවරණයෙන් පසු ප්‍රදේශයේ සටන්කාමී ක්‍රියාකාරකම් වැඩි විය. බොහෝ කණ්ඩායම් පකිස්ථානයේ සහයෝගය ලැබීය.
• ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාර: 2000 දශකයේ මුල් භාගයේදී ඉන්දියාවේ විවිධ ප්‍රදේශවල, විශේෂයෙන්ම පාර්ලිමේන්තුවට සහ මුම්බායි හි ප්‍රධාන ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාර සිදු විය. මෙම ප්‍රහාරයන් සඳහා පකිස්ථානයේ සහය ලබන සටන්කාමී කණ්ඩායම් වගකිව යුතු විය.
• 2019 දී තත්වය උග්‍රවීම: 2019 පෙබරවාරියේදී ඉන්දීය පොලිස් බලකායකට එල්ල වූ මරාගෙන මැරෙන බෝම්බ ප්‍රහාරයකින් 40 දෙනෙකු මිය ගියේය. පසුව එම වසරේ ඉන්දියාව කාශ්මීරයේ ස්වාධීන තත්ත්වය ඉවත් කළේය.
• නවතම උග්‍රවීම (2025): 2025 අප්‍රේල් මාසයේදී සංචාරකයින් ඉලක්ක කරගත් ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාරයකින් පසු ඉන්දියාව සහ පකිස්ථානය අතර මිසයිල හුවමාරුවක් සිදු විය. මෙය වසර ගණනාවකින් සිදු වූ දරුණුතම ගැටුමකි.
