2025 පෙබරවාරි මාසයේදී යාපනය, චෙම්මනි ප්රදේශයෙන් සොයාගත් සමූහ මිනීවළ සම්බන්ධයෙන් ශ්රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාව (HRCSL) විසින් විමර්ශණ ක්රියාවලියක් දියත් කරමින් නවතම වාර්තාවක් නිකුත් කර තිබේ. ඉදිකිරීම් කටයුත්තකදී සොයාගත් මෙම ස්ථානය, ශ්රී ලංකාවේ නිල වශයෙන් වාර්තා වූ දාහත්වන සමූහ මිනීවළ වන අතර, මෙහි තිබී මිනිස් සිරුරු 200කට අධික ප්රමාණයක් මේ වන විට සොයාගෙන ඇත. යාපනය මහේස්ත්රාත්වරයාගේ අධීක්ෂණය යටතේ පුරාවිද්යා විශේෂඥයින්, අධිකරණ වෛද්ය නිලධාරී (JMO), අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව (CID) සහ අතුරුදහන් වූවන්ගේ කාර්යාලය (OMP) ඇතුළු ආයතන කිහිපයක් මෙම සමූහ මිනී වළ හි කටයුතුවලට සම්බන්ධ වී ඇත. අදාළ වාර්තාවේ දැක්වෙන්නේ, මූලික නිරීක්ෂණවලට අනුව, සිරුරුවල ඇඳුම් නොතිබීම සහ නොගැඹුරු ලෙස වළ දමා තිබීම නිසා මේවා නීති විරෝධී භූමදාන සහ අධිකරණමය නොවන ඝාතන විය හැකි බවට සාධාරණ සැකයක් මතු වී තිබේ.
මෙම විමර්ශනයේදී HRCSL ආයතනය විසින් ප්රධාන අඩුපාඩු සහ අභියෝග කිහිපයක් හඳුනාගෙන ඇත. විශේෂයෙන්ම, අධිකරණ වෛද්ය මානව විද්යාව සහ අධිකරණ පුරාවිද්යාව පිළිබඳ විශේෂඥයින්ගේ හිඟයක් පවතින අතර, කාබන් කාල නිර්ණය (bomb-pulse 14C dating) සහ DNA විශ්ලේෂණය සඳහා දේශීයව උසස් තාක්ෂණික පහසුකම් නොමැති වීම බරපතල ගැටලුවකි. තවද, විමර්ශන කටයුතු සඳහා අධිකරණ අමාත්යාංශයෙන් අරමුදල් නිසි කලට නිදහස් නොවීම නිසා කටයුතු ප්රමාද වන බව අනාවරණය වී ඇත. මීට අමතරව, චෙම්මනි ප්රදේශයේ අතීතයේ සිදු වූ අතුරුදහන් කිරීම්වලට ආරක්ෂක අංශ සම්බන්ධ බවට ඇති චෝදනා නිසා, ශ්රී ලංකා යුද හමුදාව සහ පොලීසිය මෙම විමර්ශනයේදී උනන්දුවක් දක්වන පාර්ශ්වයන් බවට පත්ව ඇත. විමර්ශනයට සම්බන්ධ පුද්ගලයින්ට සහ මාධ්යවේදීන්ට අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරීන් විසින් බිය ගැන්වීම් සිදු කළ බවට වාර්තා වීම, නීතිය ක්රියාත්මක කරන ආයතන කෙරෙහි මහජන විශ්වාසය තවදුරටත් පළුදු කරවයි.
මෙම තත්ත්වයන් සැලකිල්ලට ගනිමින්, HRCSL ආයතනය විසින් ප්රධාන නිර්දේශ කිහිපයක් ඉදිරිපත් කර ඇත. ප්රධානතම නිර්දේශය වන්නේ, රාජ්ය නිලධාරීන් විසින් සිදු කරනු ලබන බරපතල අපරාධ විමර්ශනය කර නඩු පැවරීම සඳහා ස්ථිර, ස්වාධීන කාර්යාලයක් (Office for the Investigation and Prosecution of Serious Crimes by State Officials) ස්ථාපිත කිරීමයි. ඊට අමතරව, සමූහ මිනීවළ විමර්ශන සඳහා සම්මත මෙහෙයුම් පටිපාටියක් (SOP) සකස් කිරීම, අරමුදල් ලබා දීම කඩිනම් කිරීම සඳහා අධිකරණ අමාත්යාංශයේ සම්බන්ධීකරණ නිලධාරියෙකු පත් කිරීම, DNA සහ කාල නිර්ණය සඳහා විදෙස් තාක්ෂණික සහාය ලබා ගැනීම සහ අතුරුදහන්වූවන්ගේ පවුල්වල සාමාජිකයන්ගෙන් DNA සාම්පල ලබාගෙන “DNA බැංකුවක්” ස්ථාපිත කිරීම ද නිර්දේශ කර ඇත. විමර්ශනයට සම්බන්ධ පුද්ගලයින්ට හෝ මාධ්යවේදීන්ට බාධා නොකරන ලෙස පොලිස්පතිවරයාටත්, විමර්ශනයට කිසිදු ආකාරයකින් සම්බන්ධ නොවන ලෙස ආරක්ෂක අමාත්යාංශයට සහ යුද හමුදාපතිවරයාටත් නියෝග නිකුත් කරන ලෙසද ඉල්ලා සිටී.
එම වාර්තාවේ ඇතුළත් ප්රධාන නිර්දේශවල සාරාංශයක් පහතින් දැක්වෙන අතර, මෙම නිර්දේශ විවිධ රාජ්ය නිළධාරීන් ගණනාවක් වෙත යොමු කර ඇති අතර, ඒවායේ මූලික අරමුණ වන්නේ චෙම්මනී පරීක්ෂණය විධිමත්ව, විනිවිදභාවයෙන් සහ සාධාරණව සිදු කිරීම සහ අනාගතයේදී එවැනි පරීක්ෂණ සඳහා ශක්තිමත් රාමුවක් නිර්මාණය කිරීමයි.
අධිකරණ අමාත්යවරයා වෙත යොමු කළ ප්රධාන නිර්දේශ:
• ස්වාධීන විමර්ශන කාර්යාලයක් පිහිටුවීම: රාජ්ය නිලධාරීන් විසින් සිදු කරන ලදැයි කියන බලාත්කාර අතුරුදහන් කිරීම් සහ නීතියෙන් පරිබාහිර ඝාතන වැනි බරපතල අපරාධ විමර්ශනය කිරීමට සහ නඩු පැවරීමට බලතල සහිත ස්ථිර, ස්වාධීන කාර්යාලයක් ස්ථාපිත කිරීම.
• සම්මත මෙහෙයුම් පටිපාටියක් (SOP) සකස් කිරීම: සමූහ මිනීවළ සම්බන්ධ පරීක්ෂණ සඳහා සියලුම විශේෂඥයින්, නීතිඥයින් සහ සිවිල් සමාජ නියෝජිතයින්ගේ උපදෙස් ලබා ගනිමින් විධිමත් සම්මත මෙහෙයුම් පටිපාටියක් සකස් කර සම්මත කිරීම.
• කාලෝචිත අරමුදල් සහතික කිරීම: චෙම්මනී පරීක්ෂණයට අවශ්ය අරමුදල් ප්රමාදයකින් තොරව ලබා දීම සඳහා අධිකරණ අමාත්යාංශයේ සම්බන්ධීකරණ නිලධාරියෙකු (focal point) පත් කිරීම.
• තාක්ෂණික සහ විශේෂඥ සහාය ලබා ගැනීම:
◦ මිනිස් නටබුන් නිවැරදිව දින නිර්ණය කිරීම සඳහා, විශේෂයෙන්ම “bomb-pulse 14C carbon dating” වැනි නවීන ක්රමවේද ඇතුළුව, විදේශීය විශේෂඥ සහ තාක්ෂණික පහසුකම් ලබා ගැනීම.
◦ මිනිස් නටබුන් වලින් ලබාගත් DNA සාම්පල විශ්වාසනීය ලෙස විශ්ලේෂණය කිරීම සඳහා දේශීය සහ විදේශීය විශේෂඥ සහාය ලබා ගැනීම.
◦ අතුරුදහන් වූවන්ගේ පවුල්වල සාමාජිකයන්ගෙන් ස්වේච්ඡාවෙන් DNA සාම්පල ලබාගෙන අනාගත සංසන්දනය සඳහා ආරක්ෂිතව ගබඩා කිරීමට ‘DNA බැංකුවක්’ ස්ථාපිත කිරීම.
◦ භූමි විනිවිද යන රේඩාර් (GPR) තාක්ෂණය භාවිත කරමින් සමූහ මිනීවළ භූමිය සහ අවට ප්රදේශය පුළුල් ලෙස පරිලෝකනය කිරීමට සම්පත් ලබා දීම.
පොලිස්පතිවරයා වෙත යොමු කළ ප්රධාන නිර්දේශ:
• බිය ගැන්වීම් නැවැත්වීම: පරීක්ෂණ අතරතුර රාජ්ය නිලධාරීන්, අතුරුදහන් වූවන්ගේ පවුල්වල සාමාජිකයන් හෝ වෙනත් පාර්ශ්වයන් බිය ගැන්වීමෙන් හෝ ඔවුන්ගෙන් අදාළ නොවන ප්රශ්න විමසීමෙන් වළකින ලෙස අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවට (CID) උපදෙස් දීම.
• මාධ්යවේදීන්ට වන බලපෑම් වැළැක්වීම: චෙම්මනී පරීක්ෂණය ආවරණය කරන මාධ්යවේදීන් කැඳවීම සඳහා විමර්ශන බලතල අනිසි ලෙස භාවිතා නොකරන ලෙස ත්රස්ත විමර්ශන කොට්ඨාසයට (CTID) නියෝග කිරීම. යම් පුද්ගලයෙකු කැඳවන්නේ නම්, එසේ කිරීමට හේතුව පැහැදිලිව දැනුම් දිය යුතු බවට වන චක්රලේඛය දැඩිව අනුගමනය කරන ලෙසට උපදෙස් දීම.
ආරක්ෂක අමාත්යවරයා සහ ශ්රී ලංකා යුද හමුදාපතිවරයා වෙත යොමු කළ නිර්දේශය:
• පරීක්ෂණවලට සම්බන්ධ නොවීම: ශ්රී ලංකා යුද්ධ හමුදාවේ නිලධාරීන්ට, චෙම්මනී (Chemmani) හි සමූහ මිනී වළ සම්බන්ධයෙන් දැනට සිදුවන විමර්ශනවලට කිසිදු ආකාරයක සම්බන්ධතාවයකින් වළකින්නැයි පැහැදිලි නියෝග නිකුත් කරන ලෙස නිර්දේශ කරයි.
උසස් අධ්යාපන සහ මුදල් අමාත්යවරුන් වෙත යොමු කළ නිර්දේශ:
• දේශීය විශේෂඥ දැනුම වර්ධනය කිරීම: අධිකරණ වෛද්ය මානව විද්යාව සහ අධිකරණ පුරාවිද්යාව වැනි ක්ෂේත්රවල දේශීය විශේෂඥයින් බිහි කිරීම සඳහා විශ්වවිද්යාල පද්ධතිය හරහා අවශ්ය පියවර ගැනීම සහ දිරිගැන්වීම් ලබා දීම.
• අත්යවශ්ය උපකරණ නිදහස් කිරීම: යාපනය විශ්ව විද්යාලයට පරිත්යාග කර ඇති රසායනාගාර උපකරණ සඳහා VAT බදු නිදහසක් ලබා දී, එම උපකරණ ශ්රී ලංකා රේගුවෙන් වහාම නිදහස් කර ගැනීමට පියවර ගැනීම.
[මෙම සාරාංශගත සටහන සහ සම්පූර්ණයෙන්ම NotebookLM මගින් සකස් කර ඇත.]
