iMage: What does the panopticon mean in the age of digital surveillance?
“Hence the major effect of the Panopticon: to induce in the inmate a state of conscious and permanent visibility that assures the automatic functioning of power.” Michel Foucault
මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත(OSA)/ #OnlineSafetyAct යටතේ පළමු අත්අඩංගුවට ගැනීම පිළිබඳ (#OnlineSafetyAct යටතේ පළමු අත්අඩංගුවට ගැනීම: තරුණයෙක් මුදල් ද සමග අත්අඩංගුවට ගැනුනේ #OnlineSafetyAct යටතේ නොවන බවට ද ප්‍රචාරයක් සමාජ ගතවුනි. ටිරාන් අලස් ඇමතිවරයා සදහන් කළේ ‘මඩ ගැසීම නිසා’ ඔහු අත්අඩ’ගුවට ගත් බවයි. නමුත් ඔහුව අත්අඩංගුවට ගැනුනේ අදාල පනත යටතේ නොවන බවත් පැවසුනි, සංස්කාරක, විකල්ප වෙබ් අඩවිය) මෑත කාලීන ප්‍රවෘත්තිය පිළිබඳ ව මහාචාර්ය අර්ජුන පරාක්‍රම මහතාගේ ප්‍රධානත්වයෙන් සහ මහාචාර්ය සාවිත්‍රි ගුණසේකර මහත්මියගේ ප්‍රධානත්වයෙන් පැවැත්වුණු ‘නායකත්වය සහ මහජන ප්‍රතිපත්ති සඳහා වන බණ්ඩාරනායක ඇකඩමිය (BALPP)’ විසින් සංවිධානය කරන ලද ප්‍රසිද්ධ දේශනයකදී පසුගිය සතියේ සාකච්ඡා කළ කරුණු තුලින් ඉස්මතු වූ අතර ඒ සඳහා හදිසි ක්‍රියාමාර්ගයන් ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය ද අනාවරණය විය. Groundviews වෙබ්අඩවිය තුල පලකරන ලද මා විසින් 2023 සැප්තැම්බර් මාසයේ ලියන ලද ලිපියෙන් පසුව, මෙම ලිපිය මාගේ BALPP දේශනයේ ප්‍රධාන අංගයන් ග්‍රහණය කර ගන්නා අතර, මෙම ලිපිය පාර්ලිමේන්තු විවාදයට ආසන්න දිනක ලියා ඇති සටහනක වැදගත් කරුණු පිළිබිඹු කරයි. එසේම එය මෙම මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත සම්මත කිරීමට විරුද්ධ වූ මන්ත්‍රීවරුන්ගේ අදහස් දැනුම් දීමට ද භාවිතා කළේය.
මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත(OSA) පිළිබඳ මගේ විවේචනය පදනම් වී ඇත්තේ ඒ හා සබැඳි අනතුරු සම්බන්ධ ප්‍රතිපත්ති අධ්‍යයනය කිරීම, ප්‍රධාන සමාජ මාධ්‍ය සමාගම්වලට ප්‍රචණ්ඩකාරී අන්තර්ගතයන් පිළිබඳ මාර්ගෝපදේශ සැපයීම, ශ්‍රී ලංකාවේ නිරීක්ෂණ පද්ධති විශ්ලේෂණය කිරීම සහ සමාජ මාධ්‍ය මත විදේශීය හානිකර බලපෑම් මෙහෙයුම් (FMIO) පිළිබඳ පර්යේෂණ කිරීම පිළිබඳ මගේ ප්‍රවීණත්වය මතය. පසුගිය වසර දහය තුළ, මෙම ක්ෂේත්‍ර හතර තුල ක්‍රියා කිරීමෙන් ලද දැනුම මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත උපායමාර්ගික සැලසුම් සහ එය දැන් ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතින ආකාරය පිළිබඳ වටිනා අවබෝධයක් සපයයි.
නායකත්වය සහ මහජන ප්‍රතිපත්ති සඳහා වන බණ්ඩාරනායක ඇකඩමියෙහි (BALPP) සැසිවාරය අවසන් වී මිනිත්තු කිහිපයකට පසු, UN Special Rapporteur Freedom of Opinion & Expression අයිරින් ඛාන්(Irene Khan) ට්විටර් පණිවුඩයක් නිකුත් කරමින්, “ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රකාශනයේ නිදහසට අනතුරක් වන බවට බරපතල කනස්සල්ලක් තිබියදීත්, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත සම්මත කිරීම ගැන මම කලකිරීමට පත් වෙමි”, ලෙස කියා සිටියේ එහි ඉතා බරපතල ගැටළු පෙන්වා දෙමිනි. එසේම 2023 නොවැම්බර් මාසයේ දී පනත් කෙටුම්පත සම්බන්ධයෙන් මතු වූ සැලකිය යුතු උත්සුකයන් ගැන ඇය සඳහන් කළ අතර, ඒවායින් බොහොමයක් කඩිමුඩියේ අනුමත කරන ලද බවට නීති සම්පාදනයේ අවසාන අනුවාදයෙන් පැහැදිලි වේ. දැන් අප මේ සියල්ල හදිසියේ සිදු වූයේ මන්දැයි යන වග දනී. මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත යටතේ පළමු අත්අඩංගුවට ගැනීම ළමුන් හෝ කාන්තාවන් ආරක්ෂා කිරීම උදෙසා සිදු වූවක් නොවේ. එය ‘මඩ ව්‍යාපාරයක්’ ලෙසත්, ‘දේශපාලකයෙකුගේ සහාය ඇතිව’ සිදු වූ ‘අපහාසයක් ’ ලෙසත්, අපැහැදිලි ලෙස රාමුගත කර තිබූ දෙයට ප්‍රතිචාර වශයෙන් මෙම අත්අඩංගුවට ගැනීම සිදු කර ඇති බවත් පැහැදිලිය. මහජන ආරක්ෂාව පිළිබඳ අමාත්‍යවරයා ද සඳහන් කළේ “මෙම ව්‍යාපාර ආණ්ඩු වෙනස් කිරීමට පවා යොදා ගත හැකි” බවයි. 2023 දෙසැම්බර් මාසයේදී, උදිත දේවප්‍රිය 2024 සඳහා “ගැඹුරින් ධ්‍රැවීකරණය වූ දේශපාලන වාතාවරණයක් සහ ඊටත් වඩා ධ්‍රැවීකරණය වූ මැතිවරණ සමයක් ඉදිරියට පැමිණෙමින් තිබේ” යන ලිපිය තුලින් මේ පිළිබඳව ඉස්මතු කළේය. මෙම සංක්ෂිප්ත ග්‍රහණයට 2022 අරගලයෙන් පසු සිදු වූ සැලකිය යුතු අන්තර්ජාල සහ සමාජ මාධ්‍ය මානයන් හේතු වූ අතර, එය බලයේ සිටින අයවලුන්, සහ එහි රැඳි සිටිමට අවශ්‍ය අයවලුන්ට තැතිගැන්මක් ඇති කිරීමට හේතු වෙයි. මෙම සුරක්ෂිත බිය සහ අපහසුතාවයට පත්වන ආඛ්‍යාන කළමනාකරණය කිරීම, වාරණය කිරීම සහ පාලනය කිරීමේ අවශ්‍යතාවය මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත පිටුපස ඇති ගාමක බලවේගයන් වේ.
මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත හි කිසිදු ප්‍රතිසංස්කරණයක් සිදු කළ නොහැකි බවත්, එය යථා තත්ත්වයට පත් කළ නොහැකි ලෙස දෝෂ සහිත බවත්, එය සම්පූර්ණයෙන්ම ප්‍රතික්ෂේප කළ යුතු බවත් සඳහන් කරමින්, මම යෝජිත වෙනස්කම් ද ප්‍රතික්ෂේප කළෙමි. ඒවා ඇත්ත වශයෙන්ම සේවය කිරීමට නොහැකි සහ පුරවැසියන් ආරක්ෂා කිරීම අරමුණු කර ගැනීමට වඩා ඒ තුල යථාර්ථවාදී නොවන අනුකූලතා ව්‍යුහයන් පවතින අතර එය මෙරට තුල ස්ථාපිත ව්‍යාපාර සම්පූර්ණයෙන්ම ශ්‍රී ලංකාව හැර යාම වැළැක්වීමේ උත්සාහයන් ලෙස සලකමි. මම මෙම පනත සමඟ ප්‍රධාන ගැටලු කිහිපයක් මතු කළෙමි. මෙයට දේශීය හා ජාත්‍යන්තර අන්තර්ගතයන් කළමනාකරණය කරන ගැටුම්කාරී රාජ්‍ය ආයතන, වැඩි කරන ලද රෙගුලාසි හේතුවෙන් ඩිජිටල් ව්‍යාපාරවලට ඍණාත්මක බලපෑම්, පුළුල් කළ රාජ්‍ය නිරීක්ෂණවලින් පුද්ගලිකත්වයට ඇති තර්ජන, “හානිකර” අන්තර්ගතයේ නොපැහැදිලි නිර්වචන, ගෝලීය ප්‍රතිවිපාක සහිත අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ නිදහස සීමා කිරීම වැනි විවිධ ගැටළු , අන්තර්ගත ඉවත් කිරීමේ නියෝග පිළිබඳ ස්වාධීන අධීක්ෂණයක් නොමැතිකම සහ ඔවුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් සහ ඉපැයීම් සීමා කරන දැඩි දඬුවම්වලට මුහුණ දෙන නිර්මාණකරුවන්ට සහ මාධ්‍ය ආයතනවලට සිදුවන ආර්ථික හානි ඇතුලත් වේ. ශ්‍රී ලංකාවෙහි තවත් බොහෝ පිරිස් මෙම ගැටලු පිළිබඳව පුළුල් ලෙස සාකච්ඡා කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, ප්‍රධාන ලෙස කනස්සල්ලක් ඇති වීමට හේතු වන්නේ , නොපැහැදිලි සීමාවන් සහ අඩු වගවීම සහිත බලධාරීන්ට පුළුල් සහ අත්තනෝමතික බලතල ලබා දීම, විසම්මුතිය, මහජන කතිකාවන් සහ ඩිජිටල් ප්‍රගතිය මර්දනය කිරීමට ඉඩ දීමෙනි.
මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනතට විරුද්ධව වෙනත් බොහෝ අය දැනටමත් පවසා ඇති දේ සැලකිල්ලට ගනිමින්, මම කරුණු හතරක් වටා මගේ ඉදිරිපත් කිරීමට ප්‍රධාන වශයෙන් අවධානය යොමු කළෙමි.
පළමුවැන්න නම්, මාධ්‍යවේදී JS තිස්සනායගම් දශක දෙකකට පමණ පෙර, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත හරහා සාක්ෂාත් කරගනු ඇති පරිමාණයේ පෙර නිමිත්ත ලෙස දැක්වූ දෙයයි. දෙවැන්න නම්, රජයේ බලධාරීන් විරුද්ධ හඬ ඉලක්ක කර ගැනීම සඳහා පනතේ හිතාමතාම නොපැහැදිලි පාරිභාෂිතය භාවිතා කරමින්, “හානිකර අන්තර්ගතය” යනු කුමක්ද යන්න පිළිබඳව ඔවුන්ගේ පක්ෂග්‍රාහී, යෝග්‍ය අර්ථකථනය කිරීමේ බලය සන්නද්ධ කරනු ඇතැයි යන සැලකිල්ලයි. තෙවැන්න නම්, පනත මගින් පුරවැසියන් කෙරෙහි වඩා විශාල ආක්‍රමණශීලී සහ පැතිරුණු නිරීක්ෂණ හැකියාවක් ලබා දෙන අතර ඔත්තු බැලීමේ බලතල සමඟ අන්තර්ගත නියාමනය ඇතුළත් කිරීමේ අවදානමයි. අවසාන වශයෙන්, සහ පළමු කරුණට සම්බන්ධ ව , මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත දේශපාලන අවභාවිතය සහ අපයෝජනය සඳහා දොරටු විවෘත කරනු ඇති බවට මා විසින් අනතුරු ඇඟවීය. එය පක්ෂග්‍රාහී අභිප්‍රේරණයන් විසම්මුතිය යටපත් කිරීමට තුඩු දෙනු ඇත. මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත යටතේ මෑත කාලීන නඩුව දින කිහිපයකින් මෙම බිය දැනටමත් තහවුරු කර ඇත. එය නරක අතට හැරෙනු ඇත.
ජාතික ආරක්ෂාවට, මහජන සෞඛ්‍යයට හෝ මහජන සාමයට තර්ජනයක් විය හැකි අසත්‍ය තොරතුරු ශ්‍රී ලංකාව තුළ හෝ ඉන් පිටත ඕනෑම කෙනෙකුට අන්තර්ජාලය හරහා ප්‍රචාරය කිරීම මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත යටතේ නීති විරෝධී බව දක්වයි. රට තුළ විවිධ පුද්ගලයන්, කණ්ඩායම් අතර අමනාපය හෝ සතුරුකම ප්‍රවර්ධනය කරන අන්තර්ගතයන් පළ කිරීම ද එය තව දුරටත් තහනම් කරයි. මෙම නෛතික උල්ලංඝණයන් සිදු කරන පුද්ගලයින්ට වසර 5 ක් දක්වා සිරදඬුවමක්, රුපියල් 500,000 දක්වා දඩයක් හෝ මෙම දඬුවම් ද්විත්වයම නියම කළ හැකිය.
J. S. තිස්සනායගම් නම් දෙමළ මාධ්‍යවේදියෙකු 2008 දී බොහෝ අය බියට පත් වූ ත්‍රස්ත විමර්ශන කොට්ඨාශය (TID) විසින් රඳවා ගනු ලැබීය. රජය විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද සාක්ෂිවලට ‘දෙමළ ජනයා ආරක්ෂා කිරීමට අපොහොසත් වීම’ සහ ‘ඔවුන් ඝාතනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් ආරක්ෂක හමුදාවන්ට චෝදනා කරමින්’ 2006 ජූලි මස ඔහු විසින් ලියන ලද කතුවැකියක් සහ 2006 නොවැම්බර් මාසයේදී , වහරෙයි හි දෙමළ සිවිල් වැසියන් අතර සාගින්න සහ අවතැන්වීම් හිතාමතාම ඇති කළ හමුදා ප්‍රහාර පිළිබඳ විස්තර කරමින් ඔහු විසින් ලියන ලද ලිපියක් ඇතුලත් විය .2009 දී, ශ්‍රී ලංකා රජය වාර්ගික හැඟීම් අවුලුවාලූ බව කියා සිටි මෙම ලිපි සඳහා තිස්සනායගම්ට වසර 20ක බරපතල වැඩ සහිත සිරදඬුවමක් නියම කරන ලදී. තිස්සනායගම්ට එරෙහිව ගෙන එන ලද “වාර්ගික හැඟීම් ඇවිස්සීමේ” චෝදනා පිළිඹිබු කරමින්, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත විසින් “මහජන සාමයට” තර්ජනයක් වන මාර්ගගත භාෂණයන් තහනම් කරයි. මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත හිතාමතාම නොපැහැදිලි භාෂාව, ගවේෂණාත්මක මාධ්‍යවේදීන් ඇතුළු විරුද්ධවාදී හඬ සහ විවේචකයින්ගේ හඩ නිහඬ කිරීමට බලධාරීන්ට පුළුල් අභිමතය පරිදි ඉඩ ලබා දෙනු ඇත. එබැවින්, මහජන සාමය පවත්වාගෙන යාමේ මුවාවෙන් අත්තනෝමතික ලෙස අත්අඩංගුවට ගැනීම, වධහිංසා පැමිණවීම සහ වෙනත් අපයෝජනයන් සඳහා මෙම පනත පහසුකම් සපයන බවට මම තර්ක කළෙමි. එනම් අඩු මතභේදාත්මක අන්තර්ගතයන් සඳහා පවා අද තිස්සනායගම්ට අත් වූ ඉරණමට ඕනෑම කෙනෙකුට මුහුණ දීමේ අවදානමක් ඇති බැවිනි.
මෙය පුළුල් කරමින්, දේශපාලන අනිසි භාවිතය සහ පනත පක්ෂග්‍රාහී ලෙස අවභාවිතා කිරීමේ විභවය වටා ඇති වඩාත් පැහැදිලි කරුණු කිහිපයක් මම ඉක්මනින් ස්පර්ශ කළෙමි. “තහනම් ප්‍රකාශ” සහ “අසත්‍ය අන්තර්ගතය” පිළිබඳ ඕනෑවට වඩා පුළුල් නිර්වචන මගින් විසම්මුතික ආඛ්‍යාන වාරණය කිරීමට බලධාරීන්ට පරීක්ෂා නොකළ අභිමතය ලබා දෙන අතර, මහජන සාමය උදෙසා වන “අසත්‍ය”, “භයානක” හෝ “අහිතකර හැඟීම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම” මගින් අපහසු සත්‍යයන් වාරණය කරයි.
දෙමළ සහ මුස්ලිම් ජනතාව ඉලක්ක කර ගැනීමේ රටේ ඉතිහාසය සැලකිල්ලට ගෙන, වෛරී ප්‍රකාශය සහ ජාතික ආරක්ෂාවේ මුවාවෙන් සුළුතර ප්‍රජාවන්, ක්‍රියාකාරීන්, මාධ්‍යවේදීන් සහ දේශපාලන විරුද්ධවාදීන් අසමානුපාතික ලෙස ඉලක්ක කිරීමට මෙම පනත අයුතු ලෙස භාවිතා කිරීමේ අවදානමක් ද ඇත. අත්තනෝමතික ලෙස යොදවා ඇති නිරීක්ෂණ බලතල වැඩි කිරීම, උදාහරණයක් ලෙස දූෂණ හෝ අල්ලස් හෙළිදරව් කරන පුද්ගලයින්ට හිරිහැර කිරීමට හේතු වනු ඇත. වෙබ් අඩවිය, සහ මාර්ගගත වේදිකා හෝ ගිණුම් අත්තනෝමතික ලෙස අවහිර කිරීමේ හැකියාවන් ශ්‍රී ලංකාවේ තොරතුරු පරිසරයට දැඩි ලෙස බලපානු ඇති අතර එය මහජන කතිකාව හැකිලීම සහ මහජන විවාදය සීමා කර ඇති ගැටළු, විෂයයන්, මාතෘකා වලට සීමා කරනු ඇත. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාව සම්බන්ධයෙන් ජනාධිපතිවරයාගේ ස්ථාවරය හේතුවෙන් උත්සන්න වූ ශක්තිමත් ස්වාධීන අධීක්ෂණයක් නොමැතිකම, පක්ෂග්‍රාහී පත්වීම්ලාභීන්ගේ (නිතරම පක්ෂපාති වන) පාලක පක්ෂයේ අරමුණු සමඟ සමපාත වන නිගමන බලපෑම් කිරීමේ හැකියාව පුළුල් කරයි. පනතේ මූලෝපායික අපැහැදිලි භාවය මගින් මාර්ගගත උපදේශනය සීමා කිරීමට හැකි වන අතර මැතිවරණ සමයේදී බලධාරීන් තර්ක කළ හැකි ප්‍රචාරණය “මහජන සාමයට” තර්ජනයක් වන බව ද මම සටහන් කළෙමි. ආණ්ඩු පක්ෂයේ මන්ත්‍රීවරුන් ඇතුළු තනි පුද්ගල දේශපාලඥයින්, විපක්ෂ ව්‍යාපාරයන් දුර්වල කරන, ඔවුන් විවේචනය කරන අන්තර්ජාල විවරණ සහ සමාජ මාධ්‍ය අන්තර්ගතයන් විමර්ශනය කිරීමට සහ සීමා කිරීමට නිලධාරීන්ට බලපෑම් කළ හැකිය.
සාපේක්ෂව, මම මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත විවෘතව ඇති බව සටහන් කළ අතර, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත උල්ලංඝනය කිරීම් කල්තියා සංවිධානය කිරීම මගින් විරුද්ධ හඬ වාරණය කිරීම අරමුණු කරගත් රහසිගත සම්බන්ධීකරණ සබැඳි වාර්තාකරණ ව්‍යාපාර ඇතුළත් ඊනියා ‘අඳුරු අත්සන්’ සඳහා අන්තර්ජාලය හරහා විභවය පුළුල් කරයි. ප්‍රතිවාදී මාධ්‍ය වේදිකා, විරුද්ධ සමාජ මාධ්‍ය ගිණුම්, හෝ විවේචනාත්මක ප්‍රධාන ධාරාවේ මාධ්‍ය වේදිකාවන් මත ප්‍රතිචාර දැක්වීම් සහ වාණිජ මණ්ඩල හෝ රහසිගතව ගෙවන පුද්ගලයින් විසින් නිර්මාණය කරන ලද නුසුදුසු අදහස් සහිත ප්‍රතිචාර මගින්, රජයට සම්බන්ධ හෝ රජය විසින් සහාය දක්වන සමහර වංක ක්‍රියාකාරීන්ට ඔවුන්ගේ ඉලක්කවලට එරෙහිව මෙම මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත හි තහනම් කථනය පිළිබඳ ඕනෑවට වඩා පුළුල් අර්ථ දැක්වීම් යටතේ විමර්ශන සහ සීමා කිරීම් ආරම්භ කළ හැකිය. ආයුධයක් වැනි මෙම පනතේ විධිවිධාන මඟින් දැඩි සහ අඛන්ඩ බිය ගැන්වීම් ඇති කිරීමට ඉඩ ඇති අතර, උත්ප්‍රාසාත්මක ලෙස නරක අතට හැරෙන සබැඳි හානි, විශේෂයෙන් නීති සම්පාදනය මගින් ආරක්ෂා කිරීමට අපේක්ෂා කරන රාජ්‍ය නිලතලවල සිටින හෝ අපේක්ෂා කරන කාන්තාවන්ට එරෙහිව සීමා කිරීම් සිදු කිරීමට උත්සාහ කරයි.
කෙටියෙන් කිවහොත්, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත ඉංග්‍රීසි, සිංහල සහ දෙමළ යන භාෂාවලින් නිශ්පාදිත, කාර්ය සාධනීය මහජන කෝපය සහ සියලු ආකාරයේ අන්තර්ජාල කථන නියාමනය හරහා විරුද්ධවාදීන් නිහඬ කිරීමට පාලක පක්ෂයට අතිරික්ත නියාමන මෙවලමක් බවට පත්වීමේ අවදානමක් ඇති බවට මම සටහන් කළෙමි. මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනතෙහි විධිවිධාන පිළිබඳ පක්ෂග්‍රාහී සහ දේශපාලනික අභිප්‍රේරිත අර්ථකථන මත පදනම් වූ එදිරිවාදී, වාරණයට ලක් වූ නීතිමය රාමුවක් වර්ධනය කිරීමට රජයට ඇති හැකියාව ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට ඇති මූලික තර්ජනයක් ලෙස මම සටහන් කළෙමි.
රජය විසින් මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනතෙහි මෙම පරස්පර විරෝධී, පක්ෂග්‍රාහී අර්ථකථනයට එරෙහිව පිහිටුවා ඇති – දැනටමත් යථාර්ථයක්ව ඇති – ශ්‍රී ලංකාව තුළ පැතිරී ඇති සහ ඒත්තු ගැන්වෙන FMIO මෙහෙයුම් මම සටහන් කළෙමි. චීනයේ ෆේස්බුක් භාවිත බලපෑම් පිළිබඳ ප්‍රාථමික පර්යේෂණ මෙහෙයුම් මගින් දැනටමත් නවීන “බෙයිජිං බහු-වේදිකා, බහු මාධ්‍ය, දේශීය සහ රාජ්‍ය-විශේෂිත ප්‍රචාරක ආකෘතියේ සැලසුම්, ක්‍රියාත්මක කිරීම සහ බලපෑම” (Twitter හි ‘වෘක රණශූර රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකත්වය‘ ඉක්මවා යාම) ඉස්මතු කර ඇත.
ශ්‍රී ලංකා රාජ්‍යය ඒ සම්බන්ධයෙන් කිසිදු උනන්දුවක් නොමැති වුවද, මෙයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා Meta වැනි වේදිකාවක් සම්බන්ධීකෘත අසත්‍ය හැසිරීම් (CIB)/ Coordinated Inauthentic Behavior) නිර්වචනය කරන ආකාරය සහ ආරක්ෂා කරන ආකාරය සමඟ එකඟ වන දේශීය නීති අවශ්‍ය වේ. මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනතෙහි එය අර්ථ දක්වා ඇති ආකාරය හා සැසඳීමේ දී, Facebook හි නිර්වචනය දෘෂ්ටිවාදී හෝ මූල්‍ය චේතනාවන් සඳහා අනන්‍යතාවය හෝ සම්භවය පිළිබඳ මායාව කෙරෙහි වඩාත් පටු ලෙස අවධානය යොමු කරයි. ඔවුන්ගේ පැහැදිලි කිරීමට අනුව, සම්බන්ධීකෘත අසත්‍ය හැසිරීම් යනු “ඔවුන් කවුරුන්ද හෝ ඔවුන් කරන්නේ කුමක්ද” යන්න පිළිබඳව අන්‍යයන් නොමඟ යැවීම සඳහා වෙබ් පිටු ජාලයන් හෝ පුද්ගලයන් එකට වැඩ කිරීම ඇතුළත් වේ. අනෙක් අතට, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත විසින් සම්බන්ධීකෘත අසත්‍ය හැසිරීම් වඩාත් පුළුල් ලෙස නිර්වචනය කරන්නේ “ඕනෑම කරුණක් සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ අවසාන පරිශීලකයින් නොමඟ යැවීම සඳහා සබැඳි ගිණුම් දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් භාවිතා කරමින් සිදුකරන ඕනෑම සම්බන්ධීකරණ ක්‍රියාකාරකමක්” ලෙසය. ෆේස්බුක් එහි නිර්වචනය විශේෂයෙන් අනන්‍යතාවය/සම්භවය පිළිබඳ මුලාකිරිම මත කේන්ද්‍රගත කරන අතර, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනතෙහි නිර්වචනය ඕනෑම කරුණක් සම්බන්ධයෙන් පරිශීලකයන් නොමඟ යැවීම සඳහා සම්බන්ධීකරණ ක්‍රියාකාරකම් ආවරණය කරයි. මෙම නිර්වචන අපසරනය අනුව, එක් ඇඟවුමක් නම්, සම්බන්ධීකෘත අසත්‍ය හැසිරීම් ගැන සොයා බැලීම සඳහා රජයෙන් කෙරෙන කිසිදු ඉල්ලීමක් කිරීමට meta හට නොහැකි වනු ඇති බවයි. ඕනෑම අවස්ථාවක, පනතේ ව්‍යවස්ථානුකූලභාවය පිළිබඳ බරපතල ප්‍රශ්න සහ මානව හිමිකම් කෙරෙහි දැඩි බලපෑමක් ඇති විට, සියලුම ප්‍රමුඛ සබැඳි වේදිකා රජයෙන් මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත මත පදනම් වූ ඉල්ලීම් සැපයීම ප්‍රතික්ෂේප කරනු ඇත. (See HRCL)
අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම, මෙම තත්ත්වය දේශපාලන කතිකාවට, මහජන සංජානනයට සහ මැතිවරණ ප්‍රතිඵලවලට තමන් කැමති පක්ෂවලට සහ අපේක්ෂකයන්ට පක්ෂව බලපෑම් කිරීම අරමුණු කරගත් FMIO මෙහෙයවන්නන් ඇතුළු විදේශීය ක්‍රියාකාරීන්ට කදිම අවස්ථාවක් නිර්මාණය කරයි. ඔවුන්ට බාධාවකින් තොරව ක්‍රියාත්මක වීමට නිදහස ඇති අතර, ඔවුන්ගේ බලපෑම හඳුනා ගැනීමට සහ ප්‍රතිරෝධය දැක්වීමට දරන උත්සාහයන්ට මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත මගින් බාධා කරනු ඇත. එය ප්‍රහසනයෙන් ඔබ්බට ගොස් නරක අතට හැරේ.
දශකයකට වැඩි කාලයක් පුරා විහිදුණු ශ්‍රී ලංකාවේ නිරීක්ෂණ පද්ධති පිළිබඳ පුළුල් පර්යේෂණවලින් උකහා ගනිමින්, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත විසින් දේශීය හා ජාත්‍යන්තර අන්තර්ජාල සේවා සපයන්නන්ට සහ තාක්ෂණික වේදිකාවලට ශ්‍රී ලාංකිකයන්ගේ පුද්ගලික දත්ත සහ පුද්ගලික සන්නිවේදන නියෝජිතායතන වෙත පෙර නොවූ විරූ පරිමාණයෙන් ළඟා වෙමින් එක්රැස් කර හෙළිදරව් කිරීමට බල කළ හැකි තත්වයක්ට ඇති විය හැකි බව මම අවධාරණය කළෙමි. බලධාරීන්ට “තහනම් අන්තර්ගතය” සඳහා නිරීක්ෂණය කිරීමේ මුවාවෙන් කෙටි පණිවිඩ, ක්ෂණික පණිවිඩ යැවීම, ඊමේල්, සමාජ මාධ්‍ය අන්තර්ක්‍රියා සහ cloud සේවා වෙත අප්ලෝඩ් කිරීම් ඇතුළු සියලුම සබැඳි ක්‍රියාකාරකම් නිරීක්ෂණය කළ හැකිය. මෙය මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත, පුද්ගලික දත්ත ආරක්ෂණ පනත(PDPA) සමඟ සෘජු ගැටුමකට පත් කරයි. එය දැනටමත් දේශපාලන වෙනස්කම් හේතුවෙන් අභියෝගවලට මුහුණ දෙයි. පුද්ගලික දත්ත ආරක්ෂණ පනතෙහි පාලන ප්‍රමිතීන් මෙන් නොව, අඩු විනිවිදභාවයකින්, වගවීමකින් හෝ ස්වාධීන අධීක්‍ෂණයකින් මාර්ගගත අන්තර්ගත සහ සන්නිවේදනයන් අධීක්ෂණය කිරීමට මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත විසින් රජයේ කොමිෂන් සභා වෙත පුළුල් අධිකාරියක් ප්‍රදානය කරයි. එපමනක් නොව, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත රාජ්‍ය නියාමකයින්ට නොපැහැදිලි නීති මත පදනම්ව වෙබ් අඩවි අවහිර කිරීමට ඉඩ සලසයි. ඩිජිටල් වේදිකා සහ සාකච්ඡා සඳහා මහජන ප්‍රවේශය සීමා කරයි. ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධව, පුද්ගලික දත්ත ආරක්ෂණ පනත අවධානය යොමු කරනුයේ නොපැහැදිලි කථන පාලනයන් සහ පරීක්ෂා නොකළ නිරීක්ෂණ අධිකාරිය හරහා අයිතිවාසිකම් කඩ කිරීම වෙනුවට පුරවැසියන්ගේ දත්ත වල රහස්‍යතාව සහ සුරක්ෂිතභාවය ආරක්ෂා කිරීම කෙරෙහිය. මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත විසින් අවසර දී ඇති පරිශීලක දත්ත වෙත ප්‍රවේශ වීමට සහ සබැඳි තොරතුරු පාලනය කිරීමට රාජ්‍ය බලය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි කිරීම පාරිභෝගික පෞද්ගලිකත්වය සහ ඩිජිටල් අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කිරීමේ පුද්ගලික දත්ත ආරක්ෂණ පනතෙහි ඉලක්කයට සෘජුවම පටහැනි වේ. මෙම ගැටුම් සමථයකට පත් කරන්නේ කෙසේද යන්න අවිනිශ්චිතය. මේ අතර, රාජ්‍ය හිරිහැර හෝ අත්අඩංගුවට ගැනීම් සඳහා ක්‍රියාකාරීන්, මාධ්‍යවේදීන්, විපක්ෂ නායකයින් සහ වෙනත් විරුද්ධ හඬවල් ලුහුබැඳීමට, සොයා ගැනීමට සහ ඉලක්ක කිරීමට ආරක්ෂාව සහ අනෙකුත් රාජ්‍ය ආයතන සතුව ඇති සංවේදී පුද්ගලික තොරතුරු භාවිතා කරනු ඇත. ඔවුන්ගේ සබැඳි ක්‍රියා බොහෝ විට නිරන්තර සෝදිසියට ලක්ව ඇති බව දැන ගැනීමත් සමඟ, පුරවැසියන් බොහෝ විට සංවේදී හෝ දේශපාලන විෂයයන් සාකච්ඡා කිරීමෙන් වැළකී සිටීමට පටන් ගනී. එසේම එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ස්වයං වාරණයක් සහ සැලකිය යුතු බාධාකාරී බියජනක බලපෑමක් ඇති වනු ඇත.
‘අප වැනි තරුණයින් මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත යටතේ ඉලක්ක කරනු ලබන්නේද’ යන්න, රැස්වීමේ සිටි ප්‍රේක්ෂකයෙකුගේ ප්‍රශ්නයක් මේ සම්බන්ධයෙන් උදාහරණයකට ගනිමි. ඔවුන්ට එසේ වීමට ඉඩ ඇති බව මම සඳහන් කළ නමුත් අවශ්‍යයෙන්ම යමෙකු නිශ්චිත ගැටලුවක් මත අන්තර්ජාලයේ පළ කරන දේ නිසා නොව, අන්තර්ගතය කෙතරම් පුළුල් ලෙස ව්‍යාප්ත වේද යන්න මත එය පදනම් වේ. සමාජ මාධ්‍ය අධ්‍යයන ‘long-tail effects’යන යෙදුමට සම්බන්ධ, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත weaponizing කරන්නේ කෙසේද යන්න සම්බන්ධයෙන් මෙම වැදගත් අංගය තීරණාත්මක නිර්ණායකයක් වනු ඇත. මෙම අන්තර්ගතය ප්‍රථම වරට පළ කළ හෝ ප්‍රකාශයට පත් කළ මාස, වසර හෝ දශක කිහිපයකට පෙර, නැවත සොයා ගැනීම සහ නැවත පළ කිරීම මත, සැලකිය යුතු සහ සමහර විට දීර්ඝ කාලීන නියැලීමක් උත්පාදනය කළ හැකි ආකාරය ඉස්මතු කරයි. අන්තර්ජාලය තුල අපැහැදිලි ස්ථානයක පවතින, ප්‍රථම වරට ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතීත අන්තර්ගතයන් සොයා ගැනීමේ හැකියාව නිලධාරීන් සහ බලයේ සිටින අයවලුන් අපහසුතාවයට පත් කරයි නම්, ඒවා සොයා ගත හැකි නම් මුල් අන්තර්ගත නිෂ්පාදකයාට හෝ ඒවා සොයාගත් පැරණි අයට හෝ මුල් අන්තර්ගතය, සහ එය පුළුල් ලෙස ව්‍යාප්ත කළ අයට එරෙහිව මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත තුලින් වහාම අවශ්‍ය ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම සිදු වේ. මෙම ඇඟවුම් ගැඹුරු සැලකිය යුතු ඒවා වන අතර එය සියලු සංස්කෘතික හා මාධ්‍ය නිෂ්පාදනයට බලපායි.
මට ඒ ගැන සම්පූර්ණයෙන් සොයා බැලීමට වෙලාවක් නොතිබුණත් – සහ මෙහි දී පවා, සම්පූර්ණයෙන් පැහැදිලි කිරීමට මට පවතින ඉඩකඩ සීමා වී ඇත – Generative AI මගින් එල්ල වන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, සමාජ සමගිය සහ මැතිවරණ සාධාරණත්වයට ඇති තර්ජන ආමන්ත්‍රණය කිරීමට මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත අපොහොසත් වන ආකාරය ගැන ද මම සඳහන් කළෙමි. ඉලක්කගත වේදිකා සහ විරුද්ධත්වයේ ගිණුම් පිළිබඳ කාරණය මෙයට සම්බන්ධ වී ඇති අතර, කෘතීම බුද්ධි උත්පාදක කාර්මික පරිමාණයෙන් ගැඹුරු සහ නොගැඹුරු ව්‍යාජ ඇතුළු කෘතිම මාධ්‍ය නිර්මාණය කිරීමට ඉඩ සලසයි. මෙහි ප්‍රතිවිපාක 2024 මැතිවරණ සිදුවීම් වලදී දැනෙනු ඇති අතර, උත්ප්‍රාසාත්මක ලෙස, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත ක්‍රියාත්මක කිරීම මගින් එය සැලකිය යුතු ලෙස නරක අතට හැරෙනු ඇත.
මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත ක්‍රියාත්මක කිරීම සම්බන්ධයෙන්, විශේෂයෙන්ම ඕස්ට්‍රේලියානු සහ බ්‍රිතාන්‍ය මහ කොමසාරිස් කාර්යාල විසින් කරන ලද ප්‍රකාශයන් සම්බන්ධයෙන්, ගැඹුරින් සලකා බැලූ විශේෂිත කරුණක් මම ඉස්මතු කළෙමි. මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත ක්‍රියාත්මක කිරීම “ජාත්‍යන්තර හොඳම භාවිතයන් සහ ප්‍රමිතීන්ට අනුකූලව” කළ හැකි බව ඕස්ට්‍රේලියානුවන් යෝජනා කළ අතර බ්‍රිතාන්‍යයන් එය “ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනය” ආරක්ෂා කරමින් ක්‍රියාත්මක කළ යුතු බව අවධාරණය කළේය. මෙම ට්වීටර් පණිවිඩය අවාසනාවන්ත ලෙස ඉතා වැරදි තොරතුරු ලබා දී ඇති අතර, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනතෙහි “සමබර ක්‍රියාත්මක කිරීමක්” කළ හැකි බව ඔවුන් යෝජනා කරයි. නීති සම්පාදනය එහි ස්වභාවය සහ සැලසුම තුළ නෛසර්ගිකවම වාරණයක් ඇති බව නොතකා, නියාමන අභිමතය හරහා සිවිල් අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කිරීම අතර සම්මුතියක් තිබිය හැකි බවට මෙය ව්‍යාජ මතයක් ගම්‍ය කරයි. විශේෂයෙන් මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත බලාත්මක කිරීමට වගකිව යුතු එම අමාත්‍යවරයා විසින්ම ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කරන ලද මානව හිමිකම් පිළිබඳ නොසලකා හැරීම් සැලකිල්ලට ගෙන ශ්‍රී ලංකා දේශපාලන වාතාවරණය තුළ අයිතිවාසිකම්වලට ගරු කරන මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනතක් ක්‍රියාත්මක කිරීම ගැන සලකා බැලීම ඊටත් වඩා හාස්‍යජනක ය. පරීක්ෂා නොකළ ඔත්තු බැලීම්වලට ඉඩ දීම, අත්තනෝමතික අවහිර කිරීමේ අධිකාරිය, පක්ෂග්‍රාහී පත් කරන්නන් ආත්මීය මහජන සාමය අර්ථකථනය නොකරන අතර එයට අයිතිවාසිකම්වලට ගරු කරන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් සමඟ එකට පැවතිය නොහැකි අතර, මම Twitter පණිවිඩයෙන් නිකුත් කළේ “එවැන්නක් සිදුවිය හැකි බවට හැඟීමක් ලබා දීම නොමග යැවීමක් වන අතර, ශ්‍රී ලංකා රජයට එය කළ හැකි යැයි පැවසීමට ඉඩක් ලබා දෙන අතර, එය අවසානයේ ඒකාධිපති පාලනය ශක්තිමත් කිරීමට උපකාරී වේ.”යන්නයි.
BALPP ඉදිරිපත් කිරීම තරමක් හාස්‍යජනක නමුත් ඛේදජනක සටහනකින් අවසන් කිරීම උදෙසා වන තර්කයක් සඳහා, මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත සමඟ රජයේ අභිප්‍රාය ළමයින් සහ කාන්තාවන් කාමුක දර්ශනවලින් ආරක්ෂා කිරීම බව පිළිගැනීමට මම කැමැත්තෙමි. මෙම ප්‍රස්තුතය කෙතරම් දෝෂ සහිත වුවත්, නීති සම්පාදනය කිරීමට පෙර නීති සම්පාදනය සමාලෝචනය කිරීමේදී සහ පසුව මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත ක්‍රියාත්මක කිරීමට අඛණ්ඩව සම්බන්ධ වීමේදී නීතිපතිවරයාගේ තීරණාත්මක කාර්යභාරය මම ඉස්මතු කළෙමි. රජය තුළ ප්‍රමාණවත් තාක්ෂණික විශේෂඥතාවක් නොමැති බවට පැහැදිලි උදාහරණයක් ලෙස නීතිපතිවරයාගේ නිල වෙබ් අඩවිය ක්‍රියා කළ ආකාරය මම සටහන් කළෙමි.
නීතිපතිවරයාගේ වෙබ් අඩවිය, එහි නිල අන්තර්ගතයට අමතරව, ලිංගික සෙල්ලම් බඩු සහ BDSM අයිතම, මෙන්ම අසභ්‍ය දර්ශන වැනි ලිංගික ප්‍රකාශන ද්‍රව්‍ය ඇතුළු සීමා කළ යුතු අයිතම විවෘතව අලෙවි කරන විවිධ ඊ-වාණිජ්‍ය වේදිකා සඳහා සත්කාරකත්වය දරයි. මීට අමතරව, එය ගෘහ උපකරණ, මුළුතැන්ගෙයි උපකරණ, සුරතල් ආහාර, ගෙවතු උපකරණ, සහ කරදරකාරී ලෙස තුවක්කු, ආයුධ සහ පතොරම් වැනි සාමාන්‍ය සැපයුම් අලෙවි කරයි.
මා සඳහන් කළ දෙය එය මගේ සහෝදර මණ්ඩලීය සාමාජික මහාචාර්ය ගුණසේකර සහ ප්‍රේක්ෂකාගාරයේ බොහෝ දෙනා පවා කම්පනයට පත් කළේය. එය ඇදහිය නොහැකි ලෙස පෙනෙන පරිදි වන නමුත් මෙම තත්වය ඇත්ත වශයෙන්ම සත්‍ය වන අතර ස්වාධීනව සත්‍යාපනය කළ හැකිය. SL-CERT සහ නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව ඇතුළු සමස්ත ශ්‍රී ලංකා රජයේ කිසිවකු මෙම වෙබ් අඩවිය අවදානමට ලක්ව ඇති ප්‍රමාණය පිළිබඳව නොදැන සිටීම, සයිබර් අපරාධ වැනි සංකීර්ණ තාක්ෂණික ගැටලු විසඳීමට සහ මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනතෙහි කොටසක් ලෙස සබැඳි ආරක්ෂාව රජය සැලසුම් කරන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව බරපතළ කනස්සල්ලක් මතු කරයි. මෙම ප්‍රශ්නයට ඇති එකම සත්‍ය පිළිතුර අවධාරණය කරන්නේ BALPP දේශනය සහ මෙම ලිපිය ආරම්භයේදී මා සඳහන් කළ දෙයයි.
මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත (OSA) යනු ළමයින්, කාන්තාවන් හෝ අසභ්‍ය දර්ශන පාලනය කිරීම සඳහා වූවක් නොවේ. එය දූෂණය, අයුක්තිය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නොවන ක්‍රියාවන්වලට එරෙහිව පුද්ගලයන් මාර්ගගතව ඒකරාශී වීම සහ ක්‍රියාකිරීම අවලංගු කිරීමට රජයට පෙර නොවූ විරූ නීතිමය ආවරණයක් සපයයි. එසේම තවත් අරගලයක් ආකාරයේ අවස්ථාවක් හෝ ව්‍යාපාරයක් පිලිබඳ ඇතිවන යම් ඉඟියක් වුව යටපත් කිරීමට මෙම පනත ඉදිරියේදී තවත් ආයුධ සන්නද්ධ වනු ඇත.
මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත අවලංගු කිරීම සියලුම විරුද්ධ පක්ෂයන් සහ ජනාධිපති අපේක්ෂකයින් සඳහා කාහල නාදයක් මෙන්ම කේන්ද්‍රීය සංග්‍රාම ආධාරකයක් විය යුතුය. මෙම පනත පක්ෂ සඳහා වන අන්ධ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී තර්ජනයකි. අරගලය ප්‍රතික්ෂේප කළ දෑ හි සෘණාත්මක පැතිකඩයන් සහ එමඟින් යළි පිහිටුවීමට උත්සාහ කළ දෑ පිළිබඳ කඩිනමින් වටහා ගත් වත්මන් ජනාධිපතිවරයා ඇතුළුව මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනතට සහාය දුන් කිසිවකු නොසලකා හැරිය යුතු හෝ කිසිවකුට සමාව දිය යුතු නැත. මාර්ගගත ආරක්ෂණ පනත අවලංගු කිරීම මත ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ අනාගතය රඳා පවතින බව පැවසීම අතිශයෝක්තියක් නොවේ. එසේ කිරීමට අපොහොසත් වීමෙන් සිදුවන්නේ අත්තනෝමතික පාලනය වර්ධනය වීම සහ එය ශක්තිමත් වීම කඩිනමින් සිදු වීමය.
*(මෙම ලිපිය groundviews.org වෙබ් අඩවියේ පළවූ ඉංග්‍රීසි ලිපියෙ පරිවර්තනයකි. සිංහල පරිවර්තනයේ කිසියම් තේරුම්ගත නොහැකි යම් වචනයක්, අදහසක් හෝ ප්‍රකාශයක් වේ නම් මුල් ඉංග්‍රීසි පිටපත පරිශීලනය කරන ලෙස පාඨකයන්ගෙන් ඉල්ලා සිටිමු.)
ආචාර්ය සංජන හත්තොටුව | Dr. Sanjana Hattotuwa
