ස්වාභාවික ආපදා/ව්යසන තත්ත්වයකදී සමාජ මාධ්ය ඉතා ප්රයෝජනවත් මෙවලමක් විය හැකි වුවත්, එය වගකීම් විරහිතව/ සමාජ වගකීමකින්/ ආචාරධාර්මික භාවිතාවකින් තොරව භාවිතා කිරීමෙන් බරපතල හානියක් සිදු විය හැකිය. එමනිසා, සමාජ මාධ්ය පරිශීලකයින් ‘නොකළ යුතු දේවල්’ පිළිබඳව අවබෝධයෙන් සිටීම ඉතාමත් වැදගත් වනු ඇත.
එබැවින් මේ මොහොතේ ශ්රී ලංකාව තුළ පවතින දරුණු ස්වාභාවික ආපදා තත්ත්වයේදී සමාජ මාධ්ය වැදගත් කාර්යභාරයක් සිදුකරන නමුත්, ඇතැම් අවස්ථාවල එය වගකීමකින් තොරව භාවිතා වන බවක් දක්නට ඇති අතර පහතින් ඉදිරිපත් කරන්නේ සමාජ මාධ්ය පරීශිලකයින් විසින් මෙම අපදා අවස්ථාවේ සමාජ මාධ්ය වේදිකාවන් තුළ නොකළ යුතු කරුණු කිහිපයකි. එය ආපදා තත්ත්වය, යහපත් ලෙස කළමණකරනය කරමින් මිනිසුන්ගේ ජීවිත, දේපල මෙන්ම සමස්ථයක් ලෙස සුරක්ෂිතතාවය සදහා දැඩි දායකත්වයක් සපයනු ඇත.
🚨 1. වැරදි තොරතුරු සහ කටකතා ප්රචාරය කිරීම (Misinformation/ Disinfomation)
ආපදා සමයකදී සමාජ මාධ්ය හරහා තොරතුරු වේගයෙන් පැතිරේ. මෙහි ඇති බරපතලම අභියෝගය වන්නේ වැරදි තොරතුරු පැතිර යාමයි.
• තහවුරු නොකළ පුවත් බෙදා හැරීම (Sharing Unverified News):
• නොකළ යුතු දේ: කිසියම් සිදුවීමක්, හානියක් හෝ නිල නිවේදනයක් පිළිබඳව නිල මූලාශ්රයකින් (ආපදා කළමනාකරණ මධ්යස්ථානය, කාලගුණ විද්යා දෙපාර්තමේන්තුව, පොලීසිය හෝ විශ්වාසදායී මාධ්ය ආයතන වැනි) තහවුරු කර ගැනීමකින් තොරව එය පළ කිරීම හෝ නැවත පළ කිරීම (Share/Retweet) නොකළ යුතුය.
• බලපෑම: මෙය අනවශ්ය භීතියක්, කලබලයක් ඇති කිරීමට හෝ ජනතාව වැරදි තීරණ ගැනීමට (උදා: අනතුරුදායක ප්රදේශයකට යාම) හේතු විය හැකිය.
• පැරණි හෝ සාවද්ය ඡායාරූප/වීඩියෝ පළ කිරීම (Posting Old or Fake Media):
• නොකළ යුතු දේ: වර්තමාන ව්යසනයට අදාළ නැති, පැරණි හෝ වෙනත් රටක සිදුවීමකට අදාළ ඡායාරූප සහ වීඩියෝ/ කෘතීම බුද්ධිය විසින් ජනනය කළ ව්යාජ අන්තර්ගතයන් පළ කිරීම හෝ බෙදා හැරීම නොකළ යුතුය.
• බලපෑම: මෙය තත්ත්වය අතිශයෝක්තියට නැංවීමටත්, නිලධාරීන්ගේ අවධානය සැබෑ අවශ්යතා වලින් වෙනතකට යොමු කිරීමටත් හේතු වේ.
💰 2. වංචා සහ පුද්ගලික තොරතුරු ඉල්ලීම්
ආපදා තත්ත්වයන් වංචනික ක්රියා සඳහා යොදා ගන්නා අවස්ථා බහුලව ඇත.
• වංචනික ආධාර ඉල්ලීම් ප්රවර්ධනය කිරීම:
• නොකළ යුතු දේ: නිසි පරිදි ලියාපදිංචි වී නොමැති, විශ්වාස කළ නොහැකි පුද්ගලික ගිණුම් හරහා කරන මුදල් හෝ ද්රව්යමය ආධාර ඉල්ලීම් වහාම බෙදා හැරීමෙන් වළකින්න. ආධාර සැපයීමට පෙර විශ්වාසදායී සංවිධානයක් බව තහවුරු කර ගත යුතුය.
• බලපෑම: සැබවින්ම ආධාර අවශ්ය අයට ලැබිය යුතු උපකාර වැළකී යන අතර, ජනතාවගේ පරිත්යාගශීලීත්වය සූරාකෑමට ඉඩ සැලසේ.
• සංවේදී පුද්ගලික තොරතුරු හෙළිදරව් කිරීම:
• නොකළ යුතු දේ: ආපදාවට පත් වූවන්ගේ නිවාස ලිපින, දුරකථන අංක, මූල්ය විස්තර හෝ ඔවුන්ගේ තනි පුද්ගල සෞඛ්ය තොරතුරු මහජන අවකාශයේ පළ කිරීමෙන් වළකින්න.(එවැනි දේවල් පළකිරීමට අත්යවශ්යම වන්නේ පුද්ගලිකත්වය ආරක්ෂාවන බවට සහතික කර ගන්න – නිළ මූලාශ්ර භාවිතා කරන්න.
• බලපෑම: එම පුද්ගලයන් සයිබර් අපරාධකරුවන්ට, සූරාකෑමට හෝ පෞද්ගලිකත්ව උල්ලංඝනයන්ට ගොදුරු විය හැකිය.
📞 3. හදිසි සේවා අවහිර කිරීම
සමාජ මාධ්ය හරහා සිදු කරන ඇතැම් ක්රියාකාරකම් හදිසි සේවා කණ්ඩායම් වලට බාධා ඇති කළ හැකිය.
• හදිසි දුරකථන අංක ප්රචාරය සඳහා භාවිතා කිරීම:
• නොකළ යුතු දේ: හදිසි ආධාර අවශ්ය නොවන අවස්ථාවලදී (උදා: තොරතුරු විමසීමට හෝ තමන්ගේ මතය ප්රකාශ කිරීමට) 119 වැනි හදිසි ඇමතුම් සේවා අංක ඇමතීම නොකළ යුතුය.
• බලපෑම: සැබෑවටම ජීවිතාරක්ෂක ආධාර අවශ්ය අයෙකුගේ ඇමතුමක් සඳහා ගතවන කාලය පමා විය හැකිය.
• අදාළ නැති ටැග් (Hashtags) භාවිතා කිරීම (Misusing Relevant Hashtags):
• නොකළ යුතු දේ: ව්යසනයට අදාළව නිර්මාණය කර ඇති #FloodReliefLK #Floods2025 හෝ #EmergencySL වැනි ප්රවණතා ටැග් (Trending Hashtags) තමන්ගේ පෞද්ගලික හෝ ව්යාපාරික අවශ්යතා සඳහා හෝ හාස්යජනක කරුණු සඳහා භාවිතා කිරීමෙන් වළකින්න.
• බලපෑම: අත්යවශ්ය තොරතුරු සහ ආධාර ඉල්ලීම් හදිසි සේවා සපයන්නන්ගේ ඇසින් ගිලිහී යාමට ඉඩ ඇත.
😞 4. අසංවේදී සහ භීතිය ඇති කරන අන්තර්ගතයන් පළකිරීම)
ව්යසන තත්ත්වයන් තුළ සමාජ මාධ්ය භාවිතා කිරීමේදී සමාජ වගකීම, පෞද්ගලිකත්වය, ආරක්ෂාව වැනි තත්ත්වයන් පිළිබද වඩා සැලකිලිමත්විය යුතුය.
• පීඩාවට පත් වූවන්ගේ ඡාරූප පළ කිරීම:
• නොකළ යුතු දේ: හානියට පත් වූ, තුවාල ලැබූ හෝ මියගිය පුද්ගලයන්ගේ සිරුරු හෝ දේපළ විනාශ වී ඇති අයුරු දැක්වෙන දරුණු දර්ශන ඔවුන්ගේ අවසරයකින් තොරව හෝ දැඩි අවශ්යතාවයකින් තොරව පළ කිරීමෙන් වළකින්න.
• බලපෑම: මෙය පීඩාවට පත් වූවන්ගේ පෞද්ගලිකත්වයට සහ ගෞරවයට හානි කරන අතර, අනෙක් පරිශීලකයින් (විශේෂයෙන් ළමුන්) කම්පනයට පත් කරයි.
• තත්ත්වය සරදම් කිරීම (Making Jokes or Sarcasm):
• නොකළ යුතු දේ: තත්ත්වයේ බරපතලකම නොසලකා හරිමින්, ආපදාව/ව්යසනය හෝ ආපදා කණ්ඩායම් පිළිබඳව සරදම් හෝ හාස්යය පළ කිරීමෙන් වළකින්න.
• බලපෑම: මෙය පීඩාවට පත් වූවන්ට අපහාසයක් වන අතර, ආධාර සපයන කණ්ඩායම් වල අධෛර්යයට හේතු වේ.
🚧 5. අනවශ්ය “තොරතුරු අධි බරක්” ඇති කිරීම (Creating “Information Overload”)
• නොකළ යුතු දේ: සෑම කුඩා සිදුවීමක්ම නැවත නැවත පළ කිරීම හෝ දැනටමත් පලකර ඇති නිල තොරතුරු අනවශ්ය වාර ගණනක් බෙදා හැරීම නොකළ යුතුය.
• බලපෑම: තොරතුරු අධි බර (Information Overload) නිසා පරිශීලකයින් වෙහෙසට පත් වන අතර, ඔවුන්ට වැදගත්ම තොරතුරු සහ අනතුරු ඇඟවීම් මඟ හැරී යාමට ඉඩ ඇත.
✅ කළ යුතු දේ සාරාංශය
ස්වාභාවික ආපදා/ ව්යසන තත්ත්වයකදී සමාජ මාධ්ය භාවිතා කිරීමේදී ඔබගේ ප්රමුඛතාවය විය යුත්තේ නිවැරදි, කාලීන සහ ප්රයෝජනවත් තොරතුරු පමණක් බෙදා හැරීම සහ හදිසි සේවාවන්ට බාධා නොකිරීම බව මතක තබා ගන්න. නොකළ යුතු දේ නොකර සීටීමට වග බලා ගැනීමෙන් මිනිසුන්ගේ ආරක්ෂාව ඇතුලු අත්යවශ්ය තත්ත්වයන් සුරක්ෂිත කිරීම සදහා දායකත්වයක් සපයනු ලබයි.
